مدیریت دانش در ایزو 9001
مدیریت دانش در ایزو 9001 یکی از بخش‌های کلیدی این استاندارد بین‌المللی است که به حفظ، اشتراک‌گذاری و به‌کارگیری دانش سازمانی برای بهبود عملکرد و کیفیت کمک می‌کند. هدف این بند آن است که اطمینان حاصل شود دانش سازمانی حیاتی شناسایی، نگهداری و در زمان مناسب در دسترس کارکنان قرار گیرد تا سازمان بتواند همواره تصمیم‌های آگاهانه و مبتنی بر تجربه اتخاذ کند.
اهمیت مدیریت دانش در ایزو 9001
در بند 7.1.6 استاندارد ISO 9001 به صراحت آمده است که سازمان باید دانش لازم برای اجرای فرآیندها و دستیابی به انطباق محصولات و خدمات را تعیین و مدیریت کند. در واقع، مدیریت دانش در ایزو 9001 باعث می‌شود تجربیات ارزشمند کارکنان و اطلاعات حیاتی مربوط به پروژه‌ها، مشتریان و فرآیندها در گذر زمان از بین نرود. این موضوع در صنایع تولیدی، خدماتی و آزمایشگاهی نقشی حیاتی دارد.
اهداف پیاده‌سازی بند مدیریت دانش در ایزو 9001
- جلوگیری از از دست رفتن دانش حیاتی هنگام جابجایی یا بازنشستگی کارکنان
- تسهیل در تصمیم‌گیری‌های مدیریتی مبتنی بر داده و تجربه
- افزایش کارایی و کاهش دوباره‌کاری‌ها
- حفظ دانش فنی در فرآیندهای کلیدی تولید و خدمات
منابع دانش در سازمان
دانش سازمانی می‌تواند از منابع مختلفی حاصل شود. از جمله:
- دانش ضمنی کارکنان (تجربیات، مهارت‌ها و بینش‌ها)
- اسناد رسمی مانند دستورالعمل‌ها، روش‌های اجرایی و گزارش‌های ممیزی
- نتایج پروژه‌ها و بازخوردهای مشتریان
- منابع بیرونی مانند استانداردها، مقالات علمی و همکاری با مشاوران
چگونه مدیریت دانش را در ایزو 9001 اجرا کنیم؟
برای اجرای اثربخش مدیریت دانش در چارچوب ISO 9001، سازمان باید فرآیندهایی برای جمع‌آوری، ذخیره، اشتراک‌گذاری و به‌روزرسانی دانش ایجاد کند. این فرآیند می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
1. شناسایی دانش حیاتی
ابتدا باید مشخص شود کدام دانش برای عملکرد سازمان ضروری است. به عنوان مثال، در شرکت‌های صنعتی مانند گام اراک، دانش مربوط به کنترل کیفیت قطعات، دانش حیاتی محسوب می‌شود.
2. مستندسازی و ذخیره دانش
مستندسازی باید در قالب فرم‌ها، دستورالعمل‌ها یا بانک‌های اطلاعاتی انجام شود تا دسترسی آسان فراهم گردد. استفاده از نرم‌افزارهای مدیریت دانش مانند SharePoint یا Confluence در این زمینه مفید است.
3. اشتراک‌گذاری دانش
سازمان‌ها باید بسترهایی برای اشتراک تجربه بین کارکنان فراهم کنند. برگزاری جلسات درس‌آموخته‌ها، کارگاه‌های آموزشی داخلی و شبکه‌های اجتماعی سازمانی از روش‌های مؤثر اشتراک دانش هستند.
4. به‌روزرسانی مداوم
دانش سازمانی باید متناسب با تغییرات محیطی، فناوری و الزامات مشتری به‌روز شود. برای این منظور، ممیزی‌های داخلی و بازنگری مدیریت نقش کلیدی دارند.
نقش فناوری در مدیریت دانش
تحول دیجیتال و ابزارهای فناوری اطلاعات، مدیریت دانش در ایزو 9001 را آسان‌تر کرده‌اند. سیستم‌های ERP، سامانه‌های LMS (آموزش الکترونیکی) و پایگاه‌های داده آنلاین به سازمان کمک می‌کنند تا دانش را بهتر مستند و منتقل کنند. برای آشنایی بیشتر با فناوری‌های پشتیبان این حوزه، می‌توانید به مقاله ISO.org درباره مدیریت دانش مراجعه کنید.
مزایای اجرای بند مدیریت دانش در ایزو 9001
- افزایش بهره‌وری و کاهش اتلاف منابع
- افزایش نوآوری از طریق یادگیری سازمانی
- بهبود رضایت مشتری با تصمیم‌های آگاهانه‌تر
- افزایش توان رقابتی سازمان در بازار
ارتباط مدیریت دانش با سایر بندهای استاندارد
مدیریت دانش ارتباط مستقیمی با بندهایی مانند صلاحیت (7.2)، آگاهی (7.3) و ارتباطات (7.4) دارد. دانش، پایه و اساس توانمندی نیروی انسانی و تصمیم‌گیری مؤثر در مدیریت کیفیت است. همچنین، با رویکرد فرآیندی و تفکر مبتنی بر ریسک (بند 6.1) ارتباط نزدیکی دارد.
نتیجه‌گیری
در نهایت، مدیریت دانش در ایزو 9001 نه تنها به عنوان یک الزام استاندارد، بلکه به‌عنوان یک مزیت رقابتی راهبردی شناخته می‌شود. سازمان‌هایی که بتوانند دانش خود را مستند، به‌روز و قابل انتقال نگه دارند، در مسیر بهبود مستمر و تعالی سازمانی موفق‌تر خواهند بود. برای آشنایی بیشتر با روش‌های کاربردی پیاده‌سازی این بند، مقاله مشاوره ایزو 9001 یا اهمیت استقرار ایزو 9001 را مطالعه کنید یا برای آشنایی با تغییرات استاندارد ایزو 9001 در ویرایش 2026 در دوره تغییرات استاندارد ایزو 9001 ثبت نام کنید .
